Methode

Alcohol- en drugspreventie in gesloten gemeenschappen

Jongeren die overmatig alcohol of drugs gebruiken komen meestal pas in beeld als de problemen al groot zijn. Zowel ouders als jongeren hangen de vuile was niet graag buiten. Het gevolg is dat de problemen uit de hand lopen en er later intensieve en langdurige behandeling nodig is.

Juist in kleine overzichtelijke gemeenschappen liggen kansen om samen met lokale sleutelfiguren ouders en jongeren intensief voor te lichten en te zorgen dat jongeren die grote risico’s nemen met alcohol of drugs, al worden aangesproken voordat de problemen uit de hand lopen. Een preventieproject wordt succesvol als mensen uit zo’n gemeenschap zelf aan de slag gaan, samen met een preventiewerker die de lokale feiten en denkwijze als uitgangspunt neemt. De kracht van de methode ligt in de gezamenlijke inspanning van ouders, jongeren en organisaties.

Alles draait om contacten

In de dorpen zelf spelen ouders, kerken, sportverenigingen en basisscholen een belangrijke rol. Zij kennen het dorp van binnenuit.

Contacten naar buiten zijn om andere redenen weer belangrijk. Korte lijnen met verslavingszorg en sociale teams zijn cruciaal om jongeren die risico’s lopen snel te helpen. En ook korte lijnen met het gemeentebestuur zijn nodig. Burgemeester & wethouders en gemeenteraadsleden hebben een grote invloed op de publieke opinie, als deze mensen het werk van de mensen in de dorpen van harte ondersteunen, dan wint de methode aan overtuigingskracht.

 Dicht bij

“It takes a village to raise a child”

Een lastig probleem wordt graag gezien als iets van “ver weg” en “van anderen”. Zodra alcohol en drugs echter een kwestie is van “hier” en “van ons” , dan wordt het probleem urgent en kan er iets veranderen. Het is dus belangrijk om in te zoomen op het lokale alcohol- en drugsgebruik en de gevolgen daarvan. Als mensen zich realiseren dat het om een lokaal probleem gaat, de eigen  kinderen, dan is het mogelijk om de energie vrij te krijgen om echt iets te veranderen.

Ouders zijn de sleutel als het gaat om verandering van alcohol- en drugsgebruik. Zij zijn het grote voorbeeld voor de jongeren. Bovendien bepalen zij de limieten waarbinnen jongeren zich moeten gedragen. De methode richt zich dan ook in eerste instantie op ouders.

Zowel alcohol- als drugsgebruik door jongeren wordt vaak ingegeven door groepsnormen. Individuele ouders hebben het vaak moeilijk als ze hun kinderen willen leren om tegen de groepsnorm in te roeien. Als ouders zich met elkaar verbinden, is de kans op succes veel groter.

Inwoners weten het best wat er in hun dorp speelt, zij weten ook het best wie de drijvende krachten zijn, ze weten ook hoe mensen moeten worden aangesproken. Dus is het belangrijk om te zorgen dat zij het preventiewerk besturen.

Voorlichting

De voorbereiding van een voorlichting is eigenlijk het belangrijkste onderdeel. Het grootste probleem is meestal de vraag of ouders komen of niet. Als er naast krantenartikelen en flyers van de werkgroep ook actief wordt geworven door de kerk, de school en de sportvereniging , dan komen er meer ouders.

Als de voorlichting is gebaseerd op lokale, herkenbare feiten, dan kunnen er tijdens de voorlichting ook concrete afspraken gemaakt worden. Als de voorlichter ook verder bij het dorp betrokken is, dan zijn vervolgstappen makkelijker te maken. Bij de leeftijdsverhoging naar 18 hebben alle alcoholverstrekkers in Otterlo bijeengezeten, ze hebben samen afspraken gemaakt over de uitvoering van de regels en samen hebben ze een flyer gemaakt met logo’s van alle betrokken.

Vroegsignalering

Over alcohol- en drugsgebruik wordt zelden de waarheid gesproken. De gevolgen van overmatig gebruik komen meestal pas boven tafel als de problemen flink uit de hand zijn gelopen. De kans dat iemand herstelt van zijn verslaving aanzienlijk minder groot .Bovendien zijn er dan al veel bijkomende problemen, zoals schulden, gezondheidsschade en verstoorde relaties met familie en vrienden.

Napratend aan het eind van een voorlichting uiten veel mensen hun zorgen over bekenden. Bij informeel overleg in een werkgroep komt er veel informatie bij elkaar. Als meerder mensen zich zorgen maken over een dorpsgenoot, dan gaat een hulpverlener in gesprek met die persoon.

Doorverwijzing

Als er vanuit een werkgroep jongeren in beeld komen die grote risico’s nemen met alcohol en drugs, dan is een korte lijn met hulpverlening belangrijk. Zolang er nog sprake is van problematisch gebruik en niet van een echte verslaving kan een verslavingszorgmedewerker vaak in een paar gesprekken al een paar flinke stappen maken. Daarbij is het belangrijk dat deze medewerker de jongere thuis opzoekt en hij zelf de omgeving enigszins kent.

Korte lijnen met medewerkers van een verslavingsinstelling zijn dus essentieel. Deze medewerkers moeten de mogelijkheid hebben om zonder al te veel papierwerk een aantal gesprekken te voeren. Het is goed om deze lijnen al gelegd te hebben voordat er sprake is van een toeloop van cliënten.

Rollen

In deze aanpak spelen veel mensen een rol. Ouders, jongeren, onderwijzers, en mensen van kerken, sportverenigingen en dorpshuizen. Al deze rollen staan beschreven in de methodiekbeschrijving. De spil in de aanpak zijn de preventiewerker. Hij zorgt dat mensen bij elkaar worden gebracht en hij zorgt voor verbinding met verslavingszorg. Zijn belangrijkste taak is echter te zorgen dat mensen uit de dorpen zelf aan de slag gaan en het project in een vorm gieten die past in hun omgeving. Immers de couleur locale is de kracht van het project. De preventiewerker weet contact te leggen met zowel kerken, als sportverenigingen, hij is een verbinder pur sang. Hij heeft contact met de jongeren die risico lopen, hij weet waar ze zijn en wat ze doen. Hij bezoekt jongeren op hangplekken of in keten en hokken en spreekt jongeren individueel. Indien gewenst organiseert hij samen met de jongeren activiteiten voor en door jongeren.

Quote: “ Wie te veel drinkt of snuift wil daar meestal met niemand over praten, behalve dan met Anne Jan. Anne Jan heeft het talent om in gesprekken met deze jongeren ‘achter de voordeur’ te komen. Zijn geheim lijkt te zitten in een langzame vorm van doelgerichtheid.” Luuk Miedema, van Alcohol- en drugspreventie Luuk Miedema.

Borging

De methode is sinds 2011 door LMCP en Welstede ontwikkeld in de dorpen Harskamp, Otterlo, Lunteren, Achterberg, Hoevelaken en Ederveen. De methode is op haar werkzaamheid en effectiviteit onderzocht door Rob Bovens van het Trimbos Instituut en hogeschool Windesheim. De methode is opgenomen in de databank effectieve jeugdinterventies van het Nederlands Jeugd Instituut.

De komende jaren werkt LMCP samen met hogeschool Windesheim aan verfijning van de methode en zal de methode ook worden toegepast in andere gemeenten.

De methode beschreven

In samenwerking met Fris Valley is de methode in het afgelopen jaar uitgebreid beschreven. Er is een praktische methodiekbeschrijving beschikbaar, waarin alle stappen van de methode beschreven zijn. De beschrijving is op te vragen bij Luuk Miedema communicatie en preventie. Daarnaast is er een theoretische onderbouwing beschikbaar, hiervoor is de hogeschool Windesheim verantwoordelijk.

Voor meer informatie over de methode neemt u contact op met Luuk Miedema.